CHÚC MỪNG NĂM MỚI ẤT MÙI 2015

ẤT MÙI NÓI CHUYỆN DÊ

Con dê trong thơ ca

Việt Chung

Trong 12 con giáp, con dê (Mùi còn gọi là Vị) là con vật đứng vào hàng thứ 8, trước khỉ và sau ngựa. Dê tên chữ là Dương. Dê vốn là con vật miền núi, được thuần hoá nên có thể nuôi trong nhà. Hình ảnh con dê gây được những ấn tượng với người đời một cách khó quên. Đặc biệt của loài dê là dê đực hoặc dê cái đều có râu và có sừng, bản chất hiền lành và tràn đầy sinh lực.
        Ai sinh vào năm dê đều mang tuổi Mùi. Đây là hình ảnh một cụ dê:
Tuổi Mùi là con dê chà
Có sừng, có gạc, râu ra um sùm.
(Vè 12 con giáp)
         Tuổi Mùi là tuổi tốt, dù mang tiếng là dê, nhưng dê dựng vợ, gả chồng theo các ông thầy lý số. Do đó, tuổi Mùi ai cũng thích, nhưng tánh dê thì không ưa:
Người ta tuổi Ngọ, tuổi Mùi
Em đây luống những ngậm ngùi tuổi Thân.
                           (Ca dao)

        Người ta ăn thịt dê quanh năm, nhưng tết đến xuân về, món dê cũng được chọn là một thực đơn quí. Thịt dê làm được nhiều món ngon và bổ không thua gì thịt bò, thịt heo.
         Tuy đứng sau con ngựa, nhưng con dê cũng biểu tượng sự sung túc, mang nhiều sức sống sung mãn, đem lại cho người đời sự ấm no, hạnh phúc:
   Năm Ngọ, mã đáo thành công
   Năm Mùi, dê béo, rượu nồng phủ phê
                     (Vè miền quê)

        Dê béo là dê thịt ngon nhất, một món ăn khá hấp dẫn được kể một trong ba cái thú vị mà con người ca ngợi, không ai là không thèm khi nói đến. Tuy nó thiên về vật chất quá, nhưng cũng là người trần mắt thịt, chớ có ai là Tiên, là Phật đâu:
   Thế gian, ba sự khôn chừa
   Rượu nồng, dê béo, gái vừa đương tơ.(Ca dao)
        Người ta cũng thường liên hệ giữa con dê và người có máu dê. Bà con thường chỉ trích và cảnh cáo những kẻ già đa tình hay sàm sỡ một cách bừa bãi, có ngày gặp tai nạn:
     Dê xồm ăn lá khổ qua
     Ăn nhiều sâu rọm, chết cha dê xồm.
                                        (Vè)
        Thói dê của bọn tình ái lung tung hoang tàng bị người đời nguyền rủa khá nặng nề.
     Phụng hoàng đậu nhánh sa kê
     Ông thần không vật mấy thằng dê cho rồi.    
                                                  (Ca dao)
         Dê nuôi để ăn thịt và lấy sữa. Ngoài ra, người ta còn dùng dê để kéo xe thay cho ngựa và trâu bò. Dê kéo xe, thì những ai đọc tập thơ "Cung oán ngâm khúc" của Ôn Như hầu Nguyễn Gia Thiều, đều nhớ đến những câu:
      Phải duyên hương lửa cùng nhau 

      Xe dê lọ rắc lá dâu mới vào...
     (Cung oán ngâm khúc)
     Do điển tích vua Tấn Võ đế (Trung hoa) thường dùng xe dê kéo đi mỗi đêm trong cung cấm, hễ dê dừng ở cửa phòng cung phi nào tức đêm ấy nhà vua sẽ ngủ với cung phi đó. Nên hàng trăm cung phi mỗi đêm tìm lá dâu non (loại dê háu ăn) đặt trước cửa phòng để xe dê dừng lại. Nhưng không được vua đến tìm thú vui, thì người cung nữ cảm thấy cô đơn lạnh lẽo:
    Thâm khuê vắng ngắt như tờ
    Cửa châu gió lọt rèm ngà sương gieo.
    Ngấn phượng liễn chòm rêu lỗ chỗ
    Dấu dương xa (xe dê) đám cỏ quanh co.
                               (Cung oán ngâm khúc)