HOA THÁNG CHẠP

To Anphong

“…....   Cành xuân hoa chúm chím chào,

Gió đông thôi đã cợt đào, ghẹo mai”

                                                                                                   Nguyễn Gia Thiều

 

Tết lại về!  Những tờ lịch cuối cùng được gỡ khỏi tấm bìa màu sắc huê tình quen thuộc treo trên tường, nhường chỗ cho sự thay đổi văn hoa hằng mỗi cuối năm.

Mới hôm nào, họp mặt chào cờ đầu năm dương lịch đầy xúc động nơi đất khách.  Những lời chúc tụng và hứa hẹn còn vương vấn chưa bay xa và ngày tháng cứ đều đặn nối tiếp trôi qua có vẻ thật nhanh kéo Tết âm lịch trở về như bất chợt, một sự bắt đầu chu kỳ mới rực rỡ và an bình biểu trưng của niềm vui và hy vọng.

Hễ khi cái bóng rợp trên vùng hoàng đạo ngã càng dài lên phía bắc là lúc được đất trời hành hạ, làn đông phong vẫn rạt rào tràn lan khắp vùng bắc Mỹ, những trận mưa tuyết kết thành chuỗi dài đổ xuống nhiều nơi từ tận cùng miền nam lên đông bắc, trùm kín vạn vật, băng giá căm căm, tái tê khắc nghiệt;  nhiều người phải co ro trong những chiếc áo lạnh dày cộm thùng thình và hơi thở như khói thoảng mờ nhẹ bay tản ra mỗi lần cất tiếng nói, hàm răng đánh bò cạp lụp cụp dòn tan, vành tai tê cứng cảm giác giống như miếng bánh tráng già nắng dễ dàng bị gãy nát, chóp mũi cứ hồng lên như màu hoa đào; những mái tóc, chân mày, chòm râu dính tuyết và đóng băng như hình ảnh của người về từ bắc cực. Những đám mây trắng thấp và dày bao vùng, như chực chờ sẵn đổ xuống cơn bão tuyết thình lình. Có lúc bầu trời trong vắt cao mênh mông, nắng đầy và ấm áp, rồi lại buốt giá khi ánh chiều lặn cuối chân mây. Đêm càng thanh, trời đầy sao, càng lạnh buốt.

Ngày đi dần vào cuối đông nhón bước chập chững sang xuân, vạn vật chưa tỉnh giấc, còn ngủ vùi héo úa tàn tạ; màu băng giá rụt rè từ từ lẫn khuất, vực dậy dần màu loang lổ của cỏ cây chen đất đá như chỉ dấu của sự thuần phục quyền uy tạo hóa. Những hàng cây cao trơ trụi lá, đứng sừng sững chơ vơ khẳng khiu như những bộ xương khô trông tội nghiệp, chưa quen mắt thì tưởng rằng cây đã chết từ lâu tương phản cạnh những cây thông vẫn màu xanh lá. Tại nhiều nơi xa về miền nam nước Mỹ, cây cỏ hoa lá đang đâm chồi nẩy lộc là dịp Tết âm lịch về.

Những chiều đông buồn, nhìn dãy núi tuyết phủ trắng lung linh từ lưng chừng lên đỉnh, mà nghĩ về quê hương mình.  Cũng núi rừng, cũng mùa đông, nhưng mùa đông quê mình có mưa nguồn chớp biển, sũng ướt và xanh, màu xanh của đất trời và cây cỏ, của sông núi, ruộng đồng, của tình thương và lòng người; không có những trơ trọi và khẳng khiu, không có những hờ hững giữa người với người; chỉ có những đùm bọc nhiệt tình, ấm áp chân quê như những lũy tre bao quanh xóm làng ngăn chận bớt đi những phũ phàng tả tơi của những bão tố rét mướt từ miền bắc tràn xuống;  như hơi bếp lửa than hồng sưởi ấm gia đình quanh mâm cơm nóng thơm lựng mùi gạo nếp ngô khoai. Từ quê hương mến yêu xa vời đó, có những lời thơ thương nhớ nhắn nhủ nào gửi theo mây gió qua ngàn vạn tầng không gian vời vợi đến cho anh cho tôi nơi góc địa cầu heo hút xa lạ này. Anh và tôi có còn giữ được chút gì trong tim, trong óc để nhớ, để nghĩ về quê hương…Quê hương mình nghèo nhưng đẹp lắm, đồng bào mình vất vả, lam lũ chất phác nhưng hiền hòa, dễ thương phải không anh. Nhìn từng chiếc lá vàng rơi xoáy trong gió heo may dưới nắng hanh vàng, lắng nghe giọt sương rơi lác đác trong đêm trường tĩnh mịch mà nhớ thương quê nhà, nơi đó từng ôm ấp cõi lạnh trong suốt những mùa đông, nghe tiếng gió rít ngoài hiên, tiếng mưa rơi phần phậc trong không gian mà thấm thía những bất hạnh triền miên;

  “ ...gió bấc lạnh lùng thổi vào mái rạ

       Làng tôi nghèo, gió mưa tơi tả

      Trai gái trong làng vất vả ngược xuôi… “ 

- lời ca đó vẫn còn vang vọng trong lòng người đã từng trải qua những thời bĩ cực, một bước không ngoi lên khỏi vũng đời nghèo nghiệt ngã - hễ đông về, tai ương cũng không lỡ dịp, thường theo chân cùng gió bấc mưa phùn lầy lội và lạnh lẽo tái tê, lũ lụt lai láng ngập xóm làng phố xá. Mẹ già phải bì bõm nấu từng bữa cơm với những nhánh củi ướt khói bay mịt mù, nước mắt ràn rụa…rồi cả gia đình ngồi trên bộ ván kê cao, chỉ còn cách mặt nước chừng gang tay, cùng ăn bát cơm nóng thơm mùi gạo tẻ, ngon lành với miếng cá mòi dầu muối mặn cho cùng bữa. Mấy đứa em cứ muốn nhảy tòm xuống nước để đùa nghịch, mẹ thì cứ quát tháo ỏm sòm, sợ chúng làm ướt ván ướt giường đến đêm lạnh lưng khó ngủ, và cũng sợ chúng làm tắt ngọn đèn dầu thì khó mà lội sang nhà hàng xóm xin được lửa. Tiếng nước sóng sánh róc rách dưới gầm phảng, hòa với tiếng sóng xô rạc rào vào hàng tre nghe như âm vang từ cõi chỉ có nước với trời, từ nơi không còn gì, không vĩnh cửu và điêu linh.  Sau những ngày mưa lụt, có những đêm trời quang mây tạnh trăng sáng, nhiều trai tráng nam nữ từ các làng chèo ghe bơi thuyền reo hò đùa vui trên đồng nước mênh mông trắng xóa, như để quên bớt đi nỗi cơ cực bỡi thiên tai đang vờn trước mặt.  Những cây sào dài, những mái dằm quơ ngang quơ dọc, chiếc ghe lướt đi vun vút, kéo dài theo những liếp sóng nhấp nhô gờn gợn phản chiếu ánh trăng như tấm màn bạc lấp lánh lăn tăn.  Xa xa, vài chiếc thuyền nan nhỏ, với ngọn đèn bão lung linh, ông câu đang lần theo hàng nhợ giăng, giở từng dây lưỡi để gỡ cá hoặc thay mồi, thỉnh thoảng ông để chiếc dằm rớt nhẹ lên khoang, gây tiếng lộp cộp nghe rõ mồn một như tiếng của hòn đá rơi trên chiếc thùng gỗ cũ rồi tắt lịm vào im lặng đứt quãng giây lát.

Mỗi cơn bão lụt đi qua, cuốn theo tài sản hoa màu mà người dân quê đã đổ ra bao nhiêu mồ hôi công sức gây dựng.  Họ không còn hơi sức đâu nữa mà oán than, họ đã quen và sống với những tai ương cay đắng nhọc nhằn này từ bao nhiêu đời, dễ quên nỗi cơ cực vừa qua. Họ vẫn có nghị lực nhẫn nại từ tay trắng cần cù xây dựng lại từ đầu, bằng lòng với cuộc sống, với chén cơm con cá, ngọn rau dĩa mắm. Vui với hương đồng cỏ nội, với nước sông cây núi nắng trời, với làng xóm láng giềng tiếp tục cuộc sống thường nhật, chuẩn bị cho những công việc phải làm sau mùa đông. Dọi lại mái tranh, dựng lên hàng rào bị xô ngã, tô trét lại vách nhà bị rữa nát, bắt lại chiếc cầu bị nước cuốn trôi, đắp lại con đường bị xoáy lở lồi lõm và còn bao nhiêu việc khác nữa..

Mỗi cơn bão lụt đi qua, phố phường tiêu điều xơ xát, những mái ngói đổ nát vương vãi, trụ đèn, cây cối trốc ngã ngổn ngang, mái lều nóc chợ bay dạt tứ tung, hàng hóa món còn món mất, ẩm ướt hư hao.

Dư ảnh của trời mây bãng lãng, tiếng chim gọi đàn hòa cùng tiếng gió vi vu, dòng sông lượn khúc êm đềm, cây đa cổ thụ bên đình làng, những mái tranh lấp ló sau những lũy tre xanh, vươn vươn vài sợi khói lên khơi trong nắng chiều nghiêng nghiêng an lành. Lũ mục đồng cùng đám trâu, đàn vịt trên cánh đồng, những nông phu làn da rám nắng bên cây cày, cái cuốc, lưỡi liềm vui lo việc đồng áng ruộng nương, là hình ảnh quê hương mộc mạc. Những vết tích của rêu phong hoặc hoang tàn đổ nát theo thời gian hay những thực thể tái tạo nguy nga qua bao thời hưng vong, suy thịnh là hình hài quê hương. Những khu phố, những phiên chợ dập dìu khách hồ quan, nếp sinh hoạt thị thành, tiếng cười rộn rã của đám trẻ thơ nơi sân trường một lúc rồi sẽ im bặt sau tiếng trống vào lớp là bóng dáng vươn lớn của quê hương. Tiếng réo gọi, rao hàng, tiếng bánh xe đạp lăn xèn xẹt, trộn lẫn với tiếng chuông ngân từ những ngôi chùa, giáo đường. Những con đường người với xe tấp nập. Những cỗ xe ngựa chở đầy chạy lộc cộc, những chiếc xích lô lạn lách len lỏi chạy vun vút như sợ người ta giật mất cái may mắn hay sau một cuốc đưa khách. Bác lái cài thắng xe, nằm chài tréo chân với chiếc nón cũ úp trên mặt, lim dim dưới bóng mát của hàng cây bên vệ đường, mong chờ người khách nào đó đến gọi để được rước thêm một cuốc nữa kiếm thêm năm cọc ba đồng. Đêm đêm trên những con phố nhỏ, vang vang tiếng rao phở nóng lảnh lót cụt ngủn, với tiếng gõ nhịp lóc cóc nhàm chán của ông hàng phở đang đẩy chiếc xe cũ, một sự sản mưu sinh cho cả gia đình. Chiếc xe cà tàng nhuộm trọn vẻ phong trần, treo lủng lẳng những rá, những son, những thịt, gà luộc và ngay giữa xe chiếc nồi nước phở sôi bốc hơi nghi ngút, bên những chồng tô lắc lư khua lảng cảng, lách tách, cùng tiếng rào rạo của bánh xe lăn trên hè phố khuya là những âm điệu màu sắc bình dị tự nhiên trong không gian quen thuộc, có từ khi mở mắt chào đời, giờ đây chỉ còn là kỷ niệm mơ hồ chìm vào đáy sâu của tiềm thức.

Bên trời tây này, cũng bão, cũng lụt, đất chùi nhà đổ, cầu sập xe cộ bị dập vùi, người chết… Khi hoạn nạn, thiên tai xảy ra thì có hàng ngàn hàng vạn  người tình nguyện cùng với phương tiện và tiền bạc ào tới giúp đỡ cứu nguy tức khắc, mang những an ủi lớn, những tình người đến san sẻ cùng khắp mọi nạn nhân. Thấy vậy mà thương cho dân mình, bất hạnh và cô đơn, khi là một nạn nhân chỉ biết phải tự lo lấy thân, hoặc chỉ nương nhờ vào láng giềng, rồi từ tay trắng mà ngoi lên, mà đứng trong trời đất, mà gánh vác xã tắc sơn hà.

Sau năm mới dương lịch, quang cảnh nơi này có phần đổi mới, trong nhà ngoài đường được khoát lên một bộ mặt rực rỡ hơn, các trung tâm thương mại, vẫn nhộn nhịp, và còn những ngày lễ lớn sau đó sẽ nối tiếp đến như những niềm vui mà hầu hết mọi người mong đợi.

Cứ vào tháng mười hai dương lịch hay tháng chạp âm lịch, thời gian hài hòa chuyển tiếp giữa cũ và mới, lúc mà người ta lại luôn luôn muốn làm cái gì mới hơn, khác lạ hơn với những tháng mười hai hay tháng chạp trước, là nhịp cầu thời gian, mà ai cũng muốn đem sự hiểu biết, năng khiếu về mỹ thuật, kỹ thuật của mình để đóng góp, biến cải hoặc ráp nối nhịp cầu này cho rực rỡ huy hoàng hơn lên, cái rực rỡ huy hoàng ấy như hào quang chiếu vào một khung không gian nào đó, bên này hay bên kia, viễn phương hay quê hương, nơi đó, từ trên nhịp cầu này, ta có thể nhìn thấy, có thể nghĩ đến, có thể mơ về và cũng có thể yêu thương và nhung nhớ đến trọn đời.

Ngoài kia, trong không gian bắc Mỹ có nắng rực vàng, nhưng gió mây mùa đông vẫn quấn quít lạnh lùng, lòng người ly hương chạnh vấn vương những thương những nhớ, thương chính mình kiếp tha phương, nhớ người thân đang mang kiếp con tằm phải nhả tơ bên ruộng đồng hay nương dâu cằn cõi trên quê hương xa muôn vạn dặm, thì hình ảnh mai vàng hay đào đỏ chỉ là những diễu cợt, châm bím vô tình, dù có khoe trọn vẹn tinh thần của loài hoa.  Hãy ngắt lấy nó, cành hoa tháng chạp, và xem đó, gán ghép nó như biểu tượng của tình nhân loại, tình yêu thương đồng bào mà tự nhủ lòng nhìn lại thân phận vọng về nơi chôn nhau xa vời vợi.  Dành những phút giây để hồi tưởng thời đã qua, những tháng năm dài rong chơi khắp các nẻo đường làng xóm, núi rừng của đất nước; nhớ từng ngôi trường, từng lớp học, từng khuôn mặt thầy giáo, bạn bè thân quen, từng hàng cây góc phố, từng ghế đá công viên là những kỷ niệm, là những cảm thông…để một ngày nào đó có trở lại dù xa lạ, nhưng sẽ không ngỡ ngàng và cảm thấy gần gũi tự nhiên, quen mau qua dư ảnh hằn sâu trong tiềm thức và qua âm điệu của ngôn từ bất biến trong dân gian và thời gian của con người và tình người, là chứng nhân thế gian.

Khi còn tại quê nhà, có ai đã từng nhìn hoa chào Tết mà lòng thấy nao nao, một thứ xuyến xao nhè nhẹ vô duyên cớ. Khi thấy mai, đào … vừa đơm nụ, mà thầm nhủ rằng xuân đang chờ trước ngõ, tháng cùng năm tận; hay nghĩ rằng mình sẽ có được chậu hoa đẹp,  chưng giữa phòng cho không gian bớt cô lẻ, mà quên đi thời gian, cũng không màng đến trời buồn hay trời có nắng hanh…

Bên này, khi những dây đèn, những tràng hoa với những giải màu xanh vàng đỏ tím… được kết để trang hoàng, để thay đổi bề mặt dọc lề đường phố chính, để phô trương sự thịnh vượng, văn minh và phát triển, là lúc mà mọi người biết rằng mùa lễ lớn trở về, họ hăm hở mừng đón trong rộn ràng và kiêu hãnh. Người Việt mình cũng hội nhập nhanh chóng và cũng bon chen theo nếp sống mới này thật thoải mái; cũng tiệc tùng quà cáp,  biếu xén và chúc tụng, và còn phải chuẩn bị để đón Tết âm lịch, ngày Tết sẽ trang trọng hơn, sẽ màu sắc hơn, không náo nhiệt ồn ào nhưng ấm cúng và nhân văn, một thứ nhân nghĩa yêu thương, có tôn ti trong tình quê hương, nghĩa đồng bào, tình gia đình nghĩa bè bạn.

Mấy chốc nữa, những ngày cuối cùng của tháng chạp đến mau, trên cành mai đã nở, khoe cánh vàng yểu điệu quý phái, biểu trưng của Tết, của mới mẻ và hiển vinh, tinh thần của nhân ái và đạo đức, của hướng thượng cùng tiên tổ với lòng thành kính  biết ơn. Trong tâm khảm, có thể, chúng ta vẫn còn có những nỗi niềm riêng chưa ngỏ hết, có những ưu tư chưa giải bày cũng như những kỳ vọng chưa đạt được. Hoàn cảnh và phương tiện luôn luôn là trở ngại trong đời; những gặp gỡ, có chăng, chỉ là những cuộc tình cờ vội vã, lòng chưa yên để hàn huyên chia sẻ, đâu khác chi là sự hững hờ, sự hững hờ vô tình xô đẩy người xa người; đã xa lạ càng xa lạ lạnh lùng thêm dù bản chất chung một cội nguồn, mặc cảm làm người viễn xứ cô đơn cứ lảng vảng theo đuổi mình mãi hoài giữa đông đúc náo nhiệt trên quê hương thứ hai, nhưng không phải là nơi chôn nhau cắt rốn này. 

Nơi này tuy còn trong hơi lạnh của mùa đông đất trời bắc Mỹ, của không gian nhạt nhòa, nhưng sắc thái và hương vị quê hương đang trở giấc dịu dàng, ít ra vào những ngày cận Tết và Tết, những sửa soạn, những chưng bày, lác đác đâu đây những cụm hoa tháng chạp đang thẹn thùng lung linh trong gió đông, nhè nhẹ như mở lòng khiêm nhường mừng đón ngày Tết năm mới đang tới.  Chúng ta hãy hẹn nhau mai này cùng có những giây phút gặp gỡ tại một nơi chốn nào đó trên Bến Bạch đằng hay bờ Hồ Hoàn kiếm để cùng thấy thắm tươi tình đồng hương trên chính quê hương mình.

                                                                               to anphong